Blog

Kiedy umowa kredytowa jest nieważna?

Unieważnienie umowy kredytowej może nastąpić z wielu powodów, najczęściej jest to cały szereg argumentacji prawnej, który prowadzi do nieważności umowy. Nieważność umowy kredytowej oczywiście stwierdza sąd.

Nieważna będzie każda umowa, której sprzeczność z ustawą możemy wykazać. Wzorzec umowny dostarczony i sygnowany przez bank nie oznacza jeszcze, że jest on w pełni zgodny z zapisami prawa. Nawet jeśli jest podpisany przez obie strony, a my spłacamy kredyt od wielu lat – nie znaczy to, że umowa jest ważna. Po bliższej analizie umowy może się bowiem okazać, że jej zapisy rażąco naruszają wiele przepisów prawa. Najczęściej unieważnienie kredytu waloryzowanego do CHF wynika z art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy prawo bankowe w zw. z art. 353 (1) k.c. .

Fakt otrzymania umowy, wypłaty środków i „funkcjonowania” umowy nie świadczy wcale o jej ważności. Dowodem może być analiza prawnicza, która wykaże niezgodność z obowiązującym prawem, a sąd to potwierdzi. Pieczątki i prestiż instytucji jaką jest bank nie gwarantują ważności umowy. Często zdarza się bowiem, że dopiero po latach, kiedy na przykład kwestionujemy umowę kredytową, widoczne będą jej wady prawne, które sprawią, że umowa kredytowa jest nieważna od samego początku (nieważność bezwzględna). Możemy wykonywać umowę, tzn. spłacać raty, ale sąd może prawomocnym wyrokiem stwierdzić jej nieważność. Konsekwencjami tego stanu rzeczy zajmiemy się później.

Umowa kredytowa może być też nieważna z powodu naruszania zasad współżycia społecznego. Chodzi przede wszystkim o równowagę stron umowy. Ta równowaga niekiedy jest zachwiana, oczywiście na korzyść podmiotu wydającego kredyt. Zasady współżycia społecznego wykluczają ważność niektórych umów, co oznacza, że dana czynność prawna (umowa) od samego początku nie wywołuje skutków prawnych . Konsument jest stroną umowy, która powinna posiadać i informacje, i prawa. Powinien być traktowany w odpowiedni sposób, a to nie zawsze ma miejsce, chociażby z powodu wystawienia klienta przez bank na niczym nieograniczone ryzyko walutowe. Niektóre umowy już na pierwszy rzut oka naruszają zasady współżycia społecznego (zasada ta funkcjonuje w polskim prawie) w nierównomierny sposób rozdzielając prawa i obowiązki stron umowy. To kolejny przypadek, kiedy umowa kredytowa może zostać uznana za nieważną.

Umowa kredytowa – nieważność

Większość umów o kredyt CHF, co dziś potwierdzają sądy, zawiera także niedozwolone zapisy, tak zwane klauzule abuzywne. Uznając postanowienia niedozwolone za główne świadczenia stron, sąd może stwierdzić nieważność umowy w całości. Klauzule abuzywne są usuwane z umowy, a na ich miejsce banki nie mogą wprowadzać nowych zapisów. Każda umowa obowiązuje strony, ale tylko pod warunkiem, że nie ma w niej istotnych wad prawnych . Nie można zawrzeć w świetle prawa dowolnej umowy, w szczególności sprzecznej z zasadami współżycia społecznego. Liczą się i obowiązują tylko takie umowy, których zapisy pozostają w zgodzie z prawem. Angielskie słowo „abuse” oznacza ni mniej, ni więcej tylko nadużycie. Nadużywając swojej pozycji banki dość często umieszczały w stosowanych przez siebie umowach abuzywne postanowienia umowne Z tej właśnie racji (w zależności od przyjętej przez sąd koncepcji) umowa może zostać odwalutowana lub całkowicie nieważna.

Ponadto umowa powinna być sporządzona tak, aby kredytobiorca (konsument) wiedział o wszystkich ryzykach z nią związanych. Powinna być napisana w sposób klarowny i zrozumiały.Dodatkowo, bank ma obowiązek przekazywać istotne informacje klientowi, aby ten znał swoją sytuację kredytową. Niejeden już raz sąd zarzucał bankom pogwałcenie tych obowiązków i zaniechanie wyjaśnienia danemu kredytobiorcy mechanizmów związanych z przyjmowanym zobowiązaniem. Umowy kredytowe były zapisywane językiem nieczytelnym, a banki nie spieszyły z wyjaśnieniami. W takiej sytuacji nie można uznać, że konsument wiedział, co podpisuje i do czego się zobowiązuje. Tak jak niezrozumiały ciąg dźwięków nie będzie rozkazem, z którego można rozliczyć podwładnego, tak umowa napisana „hieroglifami” nie będzie umową ważną w sensie prawnym.

Nieważność umowy kredytowej – dalsze przyczyny

Kolejną przesłanką stwierdzenia nieważności umowy kredytowej przez sądbywa dowolne ustalenie kursów franka szwajcarskiego przez bank. Banki oczywiście ustalały te kursy tak, aby na tym zarabiać. Jednakże nie podawały kryteriów, jakimi się kierowały. Uprawnienia przyznawane sobie przez banki (samowolnie) są kwestionowane przez sądy, a umowy przez to stają się coraz częściej unieważniane. Posiadacze kredytów płacili więc raty, nie mając żadnego wpływu na jednostronnie ustalany przez bank kurs kupna i sprzedaży. Takie działania nie są dozwolone. Ich wykazanie może skutkować całkowitym unieważnieniem kredytu.

Mechanizmy indeksacji lub denominacji kredytu również mogą pozostawiać wiele do życzenia. W skrajnych (lecz częstych) przypadkach sądy orzekają, że zasady waloryzacji umownych nie zostały określone, zatem unieważniają umowę w całości. Klasyczne wypowiedzi sądów tej sprawie mogą brzmieć: strony nie uzgodniły tego, co znaczy indeksacja lub denominacja. Oczywiście jest to zarzut pod adresem banku. Już ten jeden powód może przyczynić się do unieważnienia kredytu. Przecież tak naprawdę kredytobiorca nie wie jak ma go spłacać z uwagi na fakt, że waloryzacja kredytu do CHF odbywała się według jednostronnej woli banków.

Analiza umowy i konsekwencje nieważności umowy kredytowej

Unieważnienie umowy kredytowej jest często tym, o co zabiega kredytobiorca, a przed czym usilnie broni się bank. Nie ma się czemu dziwić. Gdy dojdzie już do stwierdzenia nieważności umowy kredytu, konsument nie będzie dłużej miał jakichkolwiek zobowiązań względem banku, natomiast bank będzie musiał zwrócić nienależnie pobrane profity. Sytuacja taka jest więc ze wszech miar korzystna dla kredytobiorcy. Umowę uznaje się za taką, która nigdy nie istniała. Nieważności umowy kredytowej nie można przy tym naprawić, nie można zastąpić jej wadliwych fragmentów innymi postanowieniami (na przykład bank nie może wskazać nowego przelicznika waluty). Warto zatem zadać sobie pytanie: czy moja umowa kredytowa jest ważna w świetle prawa. Pomagają w tym specjalistyczne analizy prawne, które niekiedy można przeprowadzić nawet za darmo. Wskazanie jednego lub więcej czynników, które wymieniliśmy powyżej powinno skłaniać do refleksji, ponieważ w takim przypadku kredytobiorca może wiele zyskać poprzez uwolnienie się od toksycznego zobowiązania.

Zbierzmy na koniec elementy mogące być przesłanką unieważnienia umowy kredytowej. Mogą być nimi: sprzeczność ze stanowionym prawem, która ma wiele oblicz. Jednym z nich jest naruszenie zasad współżycia społecznego. Innym są zapisane w umowie klauzule niedozwolone (abuzywne). Jeszcze innym brak informacji ze strony banku i niejasne zapisy umowne. Dalej: arbitralne ustalanie kursów spłaty przez banki oraz kwestionowanie mechanizmów indeksacji oraz denominacji. To wszystko składa się na wyraźne dziś przychylanie się sądów do unieważniania umów kredytowych waloryzowanych do CHF i to niezależnie, czy były one umowami indeksowanymi czy denominowanymi.